W układach pneumatycznych czynnikiem roboczym jest sprężony gaz lub inna jego mieszanina w postaci powietrza atmosferycznego. Sprężone powietrze pełni podobną rolę jak ciecz w układach hydraulicznych.

Podstawowe zadania czynnika roboczego to:

• przenoszenie energii
• przenoszenie sygnałów sterujących
• smarowanie powierzchni ruchowych i par ciernych
• odprowadzanie ciepła.

Aby układ pneumatyczny działał sprawnie i niezawodnie, należy w odpowiedni sposób przygotować dostarczane do tego układu powietrze. Zazwyczaj zajmuje się tym odpowiednia osoba, która ma podstawowe zadania:

• oczyszczenie czynnika roboczego z jakichkolwiek zanieczyszczeń
• uzyskać ciśnienie o zadanej wartości
• wprowadzić do czynnika roboczego środka smarnego.

Po dokładnym oczyszczeniu czynnik roboczy musi charakteryzować się brakiem kropli wody, brakiem olejów i zawartością zanieczyszczeń mechanicznych.

Najczęstszym czynnikiem roboczym w układach pneumatycznych jest sprężone powietrze. Stosuje się go ze względu na listę zalet takich jak:

• jest ogólnodostępny
• ekonomiczny
• nie trzeba stosować obiegów zamkniętych
• bezpieczny w użytkowaniu
• łatwy w transportowaniu w przewodach
• bezpieczny dla środowiska naturalnego
• odporny na zmiany temperatury otoczenia.

Ale ma też wady. Jedną z nich jest problem z utrzymaniem szczelności w stosowanych układach pneumatycznych. Posiada kolejną wadę – dużą ściśliwość. Wada ta utrudnia pozyskiwanie płynności ruchów.